Հաճախակի տրվող հարցեր

Ցանկացած մարդ կարող է ենթարկվել ընտանեկան բռնության անկախ ռասայից, սեռից, տարիքից, սեռական կողմնորոշումից, գենդերից, կրոնական պատկանելիությունից, սոցիալական և կրթական մակարդակից:

Ընտանեկան բռնության հիմնականում ենթարկվում են կանայք և երեխաները:

Չնայած ընտանեկան բռնության ենթարկված անձինք հիմնականում կանայք են լինում, ովքեր բռնության են ենթարկվել տղամարդկանց կողմից, կան նաև դեպքեր, երբ կանայք բռնության են ենթարկում կանանց, և տղամարդիկ` տղամարդկանց: Անձը կարող է բռնության զոհ դառնալ, նույնիսկ եթե պաշտոնապես ամուսնացած չէ իր զուգընկերոջ/զուգընկերուհու հետ կամ բաժանված է վերջինից: Բռնությունը կարող է իրականացվել ընտանիքի այլ անդամների կողմից ևս (երեխայի, ծնողի, զուգընկերոջ ծնողների և այլն):

Գոյություն չունի տիպիկ բռնարարի կերպար, և ոչ էլ հեշտ է հասարակական վայրերում  ճանաչել բռնարարին: Կա թյուր կարծիք, որ բռնարարն ունի հոգեկան խնդիրներ, որն իրականությանը չի համապատասխանում: Նրանք կարող են լինել տարբեր սոցիալական, տնտեսական, կրթական և մտավոր զարգացվածության մակարդակների վրա

Երբեմն բռնարարները հասարակության մեջ իրենց դրսևորում են շատ սիրալիր, ոչ ագրեսիվ և իրենց կանանց և/կամ ընտանիքի նկատմամբ  շատ հոգատար են, մինչդեռ ընտանիքի ներսում կարող են բռնության տարբեր դրսևորումների ենթարկել իրենց ընտանիքի անդամներին: Նրանք հաճախ փորձում են թաքցնել բռնությունը և չեն ընդունում իրենց բռնարար վարքը որպես հիմնախնդիր

Բռնարարների ճնշող մեծամասնությունը տղամարդիկ են, և զոհերը՝ սովորաբար կանայք: Ընտանեկան բռնության դրսևորվումներից է ամուսիններից մեկի՝ մյուսին կառավարելու և իշխելու ձգտումը: Բռնարարները կարող են յուրացրած լինել այն անընդունելի սոցիալական վարքը, ըստ որի բռնությունը զգացմունքներ արտահայտելու կամ կոնֆլիկտ լուծելու ողջամիտ միջոց է:

Եթե ընտանիքում բռնություն է տեղի ունեցել, ապա հավանականությունը մեծ է, որ այն կկրկնվի: Դա միանգամյա գործողություն չէ, այլ տարբեր ձևերով դրսևորվող բռնության գործընթաց, որը կրկնվում է բռնություն գործադրողի և տուժողի հետագա համատեղ կյանքի ընթացքում:

Ընտանեկան բռնությունն ընթանում է հետևյալ փուլերով՝

Փուլ 1: Լարվածության առաջացում

Փուլ 2: Բռնության գործադրում

Փուլ 3: Զղջում

Նշված փուլերը հաջորդում են մեկը մյուսին՝ ամբողջացնելով բռնության ցիկլը: Որքան ավելի շատ են  ցիկլերը կրկնվում, այնքան բռնությունը դառնում է ավելի հաճախակի և ուժգին:  Վերջին փուլի տևողությունը հետզհետե կրճատվում է կամ առհասարակ վերանում: Ինչպես ընդհանուր ցիկլի, այնպես էլ առանձին յուրաքանչյուր փուլի տևողությունը կարող է տատանվել կախված դեպքից և իրավիճակից:

Առաջին փուլը բնորոշվում է վիրավորանքների ու նվաստացումների առանձին բռնկումներով, որոնք հիմնականում կարող են լինել խոսքային և հուզական: Սակայն դրանք իրենց ինստենսիվությամբ փոքրինչ տարբերվում են բուն բռնարարքից: Միաժամանակ և՛ բռնարարը, և՛ տուժողը կարող են փորձել արդարացնել բռնարարի վարքը՝ բացատրելով դա, օրինակ, աշխատանքային կամ ֆինանսական սթրեսներով: Լարվածության աճի փուլի տևողությունը տարբեր անձանց հարաբերություններում տարբեր է: Մի դեպքում այն կարող է տևել մի քանի ժամ, մի քանի օր, այլ դեպքերում ամիսներ ու տարիներ

Երկրորդ փուլը բնորոշվում է առավել ինտենսիվ ագրեսիայով, հիմնական բախումներով և ծայրահեղ բացասական և բուռն հուզական արտահայտումներով, երբ տեղի է ունենում բուն բռնության ակտը: Սա ամենակարճ փուլն է, որը տևում է երկուսից քսանչորս ժամ: Դրանից հետո բռնարարը սովորաբար մի փոքր սթափվում է, սկսում է ժխտել կատարվածի լրջությունը կամ նվազեցնել պատահածի բացասական հետևանքների ծավալները: Այս փուլում հնարավոր են դիմումներ ոստիկանություն, աջակցման ու խորհրդատվական կենտրոններ, ինչպես նաև բժշկի օգնությանը:

Երրորդ փուլում բռնարարը կարող է կերպարանափոխվել ու դառնալ շատ սիրալիր, իր կատարածի համար զղջալ և անհավանական բարություն ցուցաբերել: Սա ընտանիքում խախաղության ու նախկին ընտանեկան երջանիկ մթնոլորտի վերականգնումն է կարծես թե, որն անվանում են նաև «մեղրամսի փուլ»: Սակայն, որպես կանոն, բռնությունը կրկնվում է՝ նախկինի նման առաջին փուլից սկսելով, որոշակի ժամանակ հետո:

Այս հարցի շուրջ գոյություն ունեն մի շարք տարածված միֆեր, որոնք իբրև թե բացատրում են բռնության ենթարկվող կանանց չհեռանալու պատճառները: Նմանատիպ միֆերից  է այն, որ այդ կանայք մազոխիստ են և հաճույք են ստանում բռնությունից: Սակայն իրականում պատճառները շատ ավելի բազմաբնույթ են, ինչը շատ կարևոր է ընդգծել: Օրինակ՝ բռնություն վերապրած անձը կարող է չհեռանալ, քանի որ վախենում է քննադատությունից կամ տեղյակ չէ սեփական իրավունքների և հնարավորությունների մասին:   Առհասարակ կնոջ և բռնարարի կյանքի բոլոր կողմերը, այսպես թե այնպես փոխկապված  են՝ ներառյալ էմոցիոնալ, ճնաչողական, հոգեբանական, մշակութային, ֆինանսական և հոգևոր գործոնները: Էմոցիոնալ գործոն կարող է հանդիսանալ կապվածությունը կամ սերը բռնարարի հանդեպ, ճանաչողական առումով՝ հավատը, որ բռնարարը օրերից մի օր կփոխվի: Անգամ եթե կինն այլևս չի հավատում և հեռանալու որոշում է ընդունել, կարող է մտավախություն ունենալ հետագայում մենակ մնալու վերբերյալ, կամ վախենալ  հաշվեհարդարից

Կինը կարող է նաև չունենալ տեղափոխության միջոց հեռանալու համար կամ իր և երեխաների հիմնական պահանջմունքների բավարարման համար կախվածության մեջ լինել բռնարարից (օր.՝ առողջապահական ծառայություններ): Տնտեսական կախվածությունը, անբավարար կրթությունը, գործազրկությունը նպաստող գործոններ են բռնարարից չհեռանալու համար:

Մեկ այլ կարևոր գործոն է երեխան: Կինը կարող է հավատացած լինել, որ երեխաներին անհարժեշտ  է երկու ծնողով ընտանիք: Ցավոք, հաճախ հաշվի չի առնվում այն ազդեցությունը, որը կրում են երեխաները՝ ապրելով նման իրավիճակում: Այնուամենայնիվ, հեռանալու որոշում կայացնելու դեպքում կինը վտանգի է ենթարկում իր երեխաների նկատմամբ խնամակալության իրավունքը: Դատարանը կնոջ փախուստը կարող է դիտարկել որպես ընտանիքը լքելու փորձ:

Մշակութային և հոգևոր գործոնները ևս շատ կարևորվում են: Կանայք, ովքեր ապրում են հայրիշխանական հասարակությունում, որը առավել կարևորում է տղամարդուն, իսկ կնոջը վերագրում է երկրորդական դերեր, կարող են կարծել, որ բռնությունն ընդունելի է կամ վախենալ հասարակության մեղադրանքից:

Կինը կարող է ընտրել չհեռանալ բռնարարից, քանի որ վախենում է իր կյանքի  ու անվտանգության համար, հատկապես, որ հաճախ է հանդիպում, երբ բռնարարը հեռանալու դեպքում ստիպողաբար ու սպառնալիքների ուղեկցությամբ է ջանում ետ բերել կնոջը:

Չափազանց կարևոր է նաև կնոջ ընկալումը սեփական իրավիճակի վերաբերյալ,  որն էլ պայմանավորում է վերջինիս գործողությունները: Սովոր լինելով անօգնական կարգավիճակին՝ կինը ունակ չէ՛ փախուստի դիմել, այդ պատճառով էլ շարունակում է մնալ բռնության իրավիճակում:

«Ինչու՞ կինը չի հեռանում» հարցը  պետք է փոխարինվի «Ի՞նչ գործոնների ազդեցության պատճառով է, որ կինը չի կարողանում հեռանալ» հարցով: Հակառակ դեպքում նման հարցադրումը զոհի վարքագծի վերաբերյալ իր մեջ մեղադրանք է պարունակում:

Ստորև ներկայացված են այն հիմնական գործոնները, որոնց պատճառով կինը չի կարողանում լքել բռնարար ամուսնուն:

Վախ (ամուսնու հետագա քայլերից) – «Ասաց՝ կսպանի ինձ», «Ինձ հետապնդելու է, ուր էլ՝ գնամ», «Իմ մասին վատ լուրեր է տարածելու», «Ասաց, եթե հայրական ընտանիք վերադառնամ, նրանց էլ է վնաս հասցնելու»:

Տնտեսական կախվածություն – «Նա է դրամ վաստակում/դրամը պահում», «Երբեք աշխատանք չեմ ունեցել, հմտություններ չունեմ, ինչպե՞ս եմ ինձ ու երեխաներիս պահելու», «Ավելի լավ է ծեծվեմ, քան երեխաներս փողոցում հայտնվեն»:

Բռնարարի նկատմամբ խղճմտանք – «Ուրիշ ոչ ոք կողքին չկա, չեմ կարող թողնել իրեն», «Եթե թողնեմ իրեն, կյանքը կխորտակվի», «Մտահոգ եմ, որ կսկսի խմել», «Սպառնում է, թե ինքնասպան կլինի, եթե իրեն թողնեմ» ·

Երեխաներ – «Երեխաներին հայր է պետք», «Տղաներին օրինակ է պետք», «Երեխաներն ինձ են մեղադրելու, եթե հեռանամ», «Եթե երեխաներին հետս տանեմ, նրանց առևանգելու է», «Երեխաներին ինձ երբեք չի թողնի, կապեր ու շատ փող ունի»:

Գնալու տեղ չկա/մեկուսացում – «Ինչպե՞ս կարող եմ դուրս գալ, նույնիսկ տնից թույլ չի տալիս դուրս գալ», «Թույլ չի տալիս, որ ընկերներ ունենամ, ո՞ւմ կանչեմ օգնության», «Մայրական ընտանիքս ասաց, որ իրենց հետ ապրել չեմ կարող», «Մերոնք էլ են նրանից վախենում», «Մեր շրջակայքում որևէ աջակցություն, ծառայություն չկա», «Ոստիկանությունից ասացին, որ իմ ընտանեկան խնդիրներն ինքս լուծեմ»:

Ժառանգական կենսագրություն – «Հայրս մորս ծեծում էր, ու նրանք չբաժանվեցին», «Ինձ ոչ ոք տիրություն չէր անում, մինչև ինքը հայտնվեց, նույնիսկ եթե ծեծում է, դա ավելի լավ է, քան միայնակ լինելը»:

Ամոթ – «Եթե գնամ, մարդիկ կասեն, թե վատ ամուսին եմ/ վատ հայ կին եմ/անբարոյական եմ/ընտանիքս քանդեցի/ դրժեցի ամուսնական երդումս», «Մարդիկ կբանբասեն»:

Սեր և հույս – «Նրան սիրում եմ», «Խոստացել է, որ կփոխվի», «Լավ բաներ էլ կան, չեմ ուզում դրանցից հրաժարվել»:

Հաշվի առնելով այս գործոնները` պետք է հիշել, որ կարևորը Ձեր անվտանգությունը, արժանապատվությունն ու ֆիզիկական ամբողջականությունն են, որի համար արժե պայքարել:

Հարկ է  հաշվի առնել, որ  միայն մեկը չի տուժում բռնության իրավիճակում: Խոսելով ընտանեկան բռնության  վտանգների ու ներգործության չափերի մասին՝ անհրաժեշտ է նկատի ունենալ, որ եթե նույնիսկ բռնի գործողություններն ուղղված են միայն մեկ անձի, ընտանիքի բոլոր անդամները միևնույն ժամանակ ենթարկվում են հոգեբանական նույն հետևանքների ազդեցությանը (երկրորդային զոհայնացում), ինչ բռնության անմիջական զոհը: Հատկապես ծանր ապրումներ են ունենում երեխաները, ովքեր հաճախ ականատես են լինում, թե ինչպես է իրենց հարազատ մարդկանցից մեկը վարվում մյուսի հետ:

Բռնությունը չունի արդարացում: Բռնարարները դիմում են բռնության տարբեր պատճառաբանություններով, սակայն, ինչ կարգավիճակում կամ իրավիճակում էլ որ բռնարարը լինի, նրա բռնությունը երբե՛ք արդարացված չէ, ինչպես նաև զոհը չի կարող հրահրել բռնություն, ինչպես փորձում են պնդել բռնարարները: Բռնությունն ընտրություն է:

2017 թվականի դետեմբերի 13-ին ընդունվեց «Ընտանիքում բռնության կանխարգելման, ընտանիքում բռնության ենթարկված անձանց պաշտպանության և ընտանիքում համերաշխության վերականգնման մասին» ՀՀ օրենքը։

Օրենքը կպաշտպանի Ձեզ, եթե դիմեք ՀՀ ոստիկանություն կամ աջակցության կենտրոններ։ Օրենքով նախատեսվում են պաշտպանության հետևյալ միջոցները․

Նախազգուշացում. տրվում է ոստիկանության կողմից, երբ բռնության ենթարկված անձն առաջին անգամ է դիմել և առկա չեն որևէ հանցագործության հատկանիշներ, ինչպես օրինակ՝ վնասվածքներ։

Անմիջական միջամտության որոշում. տրվում է ոստիկանության կողմից, երբ բռնության ենթարկված անձի կյանքին անմիջական վտանգ է սպառնում կամ երբ բռնությունը կրկնվել է նախազգուշացումից հետո։ Կիրառվում է մինչև 20 օր ժամկետով, որի ընթացքում բռնություն գործադրած անձին արգելվում է մոտենալ կամ կապ հաստատել բռնության ենթարկված անձին սահմանված ժամանակահատվածում։ Եթե նշված ժամանակահատվածում Ձեր կյանքին վտանգ է սպառնում, ապա կարող եք դիմել դատարան՝ պաշտպանական որոշում ստանալու համար։

Պաշտպանական որոշում. տրվում է դատարանի կողմից, որի պահանջը կարող է ներկայացվել բռնության ենթարկված անձի, ոստիկանի կամ փաստաբանի միջոցով։ Նշված որոշումն ուժի մեջ կարող է լինել մինչև 1 տարի ժամկետով։ Որոշումը պաշտպանում է նաև Ձեր երեխաներին և մտերիմներին, ովքեր բռնության վտանգի տակ են։

Անհետաձգելի միջամտության և պաշտպանական որոշումներն արգելում են բռնություն գործադրած անձին մոտենալ Ձեզ, Ձեր երեխաներին տանը, դպրոցում, աշխատանքի վայրում և այլն։ Նշված կանոնների խախտման դեպքում՝ հարկավոր է անհապաղ տեղյակ պահել ոստիկանությանը։

Համերաշխության վերականգնում. ոչ ոք իրավունք չունի ճնշում գործադրել կամ որևէ կերպ Ձեզ ստիպել հաշտվել Ձեր նկատմամբ բռնություն գործադրած անձի հետ։

Հիշե՛ք, որ Ձեր անվտանգությունն ամենից կարևոր է։

Եթե դուք ունեք ընկերներ կամ ընտանիքի անդամներ, ովքեր գտնվում են անառողջ հարաբերության մեջ, ուր առկա է բռնություն, ամենակարևոր բանը, որը կարող եք անել՝ փորձել լսել և լինել հասկացող: Մի՛ դատեք, հիշեք, որ բռնության մթնոլորտում ապրելը երբեք հեշտ չէ՛:
Ահա՛ որոշ քայլեր, որոնք կարող եք անել, երբ տեղեկանում եք, որ Ձեր ընկերը կամ ընտանիքի անդամը ենթարկվում է բռնության:

  1. Խոսե՛ք Ձեր ընկերոջ կամ ընտանիքի անդամի հետ, տեղեկացրեք և բացատրեք, որ բռնությունը նորմալ չէ՛: Նրանք հնարավոր է չգիտակցեն կամ չընդունեն, որ ենթարկվում են բռնության:
  2. Ոչ մի դեպքում մի՛ մեղադրեք նրան և մի՛ առաջացրեք մեղավորության զգացում:
  3. Բացատրե՛ք, որ նա մեղավոր չէ՛ և արժանի չէ՛ նման հարաբերությունների:
  4. Լսե՛ք և փորձեք ապրումակցել նրան:
  5. Բարձրացրեք նրա` անվտանգ և առողջ մթնոլորտում ապրելու իրավունքի գիտակցումը:
  6. Հորդորե՛ք նրան զանգահարել ոստիկանություն կամ ընտանեկան բռնության թեժ գիծ և հայտնել բռնության դեպքի մասին:
  7. Գտե՛ք բռնության ենթարկված անձի համար անհրաժեշտ առկա ռեսուրսներ Ձեր տարածքում:
  8. Զանգահարե՛ք ընտանեկան բռնության թեժ գծեր՝ Ձեր ընկերոջ կարգավիճակի մասին տեղեկանալու համար:
  9. Կրթե՛ք ինքներդ Ձեզ, կարդալով գրքեր կամ օնլայն հոդվածներ՝ ընտանեկան բռնության մասին:
  10. Երբ Ձեր ընկերը կամ ընտանիքի անդամները հասկանում են, որ իրենց հարաբերության մեջ առկա է բռնություն, օգնեք նրանց ստեղծել անհատական անվտանգության ծրագիր:

Երբ Ձեր ընկերը կամ ընտանիքի անդամները հասկանում են, որ իրենց հարաբերության մեջ առկա է բռնություն, օգնեք նրանց ստեղծել անհատական անվտանգության ծրագիր:

Աշխարհում ամեն երրորդ կինն ենթարկվում է բռնության որևէ տեսակի ներկա կամ նախկին զուգընկերոջ կողմից։

Հայաստանի Հանրապետության ողջ տարածքում 2016 թվականին անցկացված հարցման համաձայն՝ տղամարդ զուգընկեր կամ կողակից ունեցող կանանց 22.4%-ը և 45.9%-ը ենթարկվել է համապատասխանաբար ֆիզիկական և հոգեբանական բռնության։ Տղամարդ զուգընկեր կամ կողակից ունեցող կանանց 19.5%-ն էլ նշել է, որ իրենց զուգընկերն արգելել է աշխատանքի անցնել կամ որևէ կերպ գումար վաստակել, իսկ հարցմանը մասնակցած տղամարդկանց 7.6%-ը նշել է, որ ստիպել է որևէ կնոջ կամ աղջկա իրենց հետ սեռական հարաբերություն ունենալ։ Նույն հետազոտությունը պարզել է կանանց նկատմամբ բռնության մշակութային ընդունելիությունը, այսինքն՝ հարցվածների մեկ երրորդից ավելին նշել է, որ կանայք պետք է հանդուրժեն բռնությունը, որպեսզի պահպանեն իրենց ընտանիքը, իսկ շուրջ երեք քառորդն էլ արտահայտել է համոզմունք, որ կողակցի կողմից բռնությունը կարելի է արդարացնել։

Ընդհանրապես բռնությունը շատ խորը արմատացած երևույթ է ընտանիքում և պայմանավորված է մի շարք հանգամանքներով: Ուստի սխալ է կիրառել «ընտանեկան բռնության պատճառ» արտահայտությունը: Կան մի շարք միֆեր ընտանեկան բռնության պատճառների վերաբերյալ, որոնցից են օրինակ՝  ալկոհոլի, թմրանյութերի չարաշահումը, սոցիալական վատ պայմանները, կրթական ցածր մակարդակը, նախկինում բռնության ենթարկված լինելը: Այս բոլոր գործոնները կարող են նպաստել բռնարար վարքի արտահայտմանը, բայց միանշանակ չեն կարող բռնության պատճառ հանդիսանալ: Ամեն դեպքում պետք է հիշել, որ բռնությունը չունի արդարացում, վարքագիծը միշտ ընտրություն է և նրանք, ովքեր դիմում են բռնության, անում են այդ իրենց ուզածին հասնելու և վերահսկողության հաստատման համար:

Աջակցություն ստանալու համար կարող եք զանգահարել

Թեժ գծեր

Ընտանեկան բռնության դեպքում

(099) 887 808, (010) 54 28 28

Ոստիկանություն

1-02

Սեռական բռնության դեպքում

080001280

(077) 991280

back to top